Xạ trị lập thể

Xạ trị lập thể là gì?

Xạ trị lập thể là một hình thức xạ trị sử dụng liều bức xạ cường độ rất mạnh nhưng chính xác để nhắm mục tiêu các tế bào ung thư từ nhiều góc độ.

Cơ chế của xạ trị lập thể

Xạ trị lập thể hoạt động cũng giống như các loại xạ trị khác, bằng cách phá hủy hoặc làm tổn thương ADN của các tế bào mục tiêu. Điều này ngăn chặn sự tăng trưởng của các tế bào bất thường, khiến các u này không hoạt động nữa hoặc thu nhỏ lai.

Trong quá trình thực hiện thủ thuật, các chùm tia phóng xạ được hướng vào u từ nhiều điểm khác nhau, cho phép chiếu xạ chính xác. Ngoại trừ tại vị trí nơi tất cả chùm tia giao nhau, mỗi chùm tia có ảnh hưởng rất nhỏ đến các khu vực đi qua. Điều này làm giảm tổn thương có thể xảy ra đối với các mô khỏe mạnh xung quanh u.

Các u ở những vị trí di chuyển theo nhịp thở, chẳng hạn như phổi hoặc gan, cũng có thể được nhắm mục tiêu an toàn bằng kỹ thuật này. Tại IHH Healthcare Singapore, hiện có thiết bị chuyên dụng để cho phép bác sĩ theo dõi chuyển động hô hấp và chỉ truyền bức xạ khi bệnh nhân ở đúng vị trí.

Xạ trị lập thể và xạ trị thông thường có gì khác nhau?

Điểm khác biệt giữa xạ trị lập thể và xạ trị thông thường là cường độ và thời gian điều trị bức xạ.

Trong xạ trị thông thường, một lượng nhỏ bức xạ được cung cấp trong nhiều buổi, kéo dài vài tuần. Phương pháp này thường được sử dụng để điều trị các khối u lớn, hoặc sau phẫu thuật để ngăn ngừa tái phát.

Trong xạ trị lập thể, liều bức xạ lớn hơn được cung cấp theo những liều chính xác. Điều trị thường được thực hiện trong 5 buổi trở xuống, thường là trong 1 - 2 tuần. Phương pháp này thường được sử dụng cho các khối u nhỏ, được xác định rõ và thường dẫn đến tổn thương phụ ít hơn cho các mô xung quanh.

Một liều bức xạ duy nhất có cường độ rất cao được chiếu vào một khu vực nhỏ trong não được gọi là xạ phẫu lập thể.

Xạ trị lập thể áp dụng cho các khu vực khác ngoài não được gọi là xạ trị cơ thể lập thể hoặc xạ trị triệt đốt lập thể.

Tại sao cần tiến hành xạ trị lập thể?

Xạ trị lập thể có thể là lựa chọn điều trị cho:

• Ung thư liên quan đến các u nhỏ, được xác định rõ. Bao gồm phổi, gan, hạch bạch huyết, cổ, tụy, tuyến tiền liệt hoặc cột sống.
• Bệnh nhân không thể phẫu thuật để cắt bỏ u.
• Các bệnh ung thư đã tái phát và các phương pháp điều trị thông thường không còn khả thi.

Ai không nên áp dụng xạ trị lập thể?

Không nên áp dụng xạ trị lập thể nếu bạn đang mang thai hoặc cho con bú.

Các nguy cơ và biến chứng của xạ trị lập thể là gì?

Xạ trị lập thể dẫn đến tổn thương phụ ít hơn so với xạ trị thông thường. Tùy thuộc vào vị trí chiếu xạ, bạn vẫn có thể gặp phải những tác dụng phụ tạm thời sau đây:

• Cảm thấy mệt mỏi
• Cảm thấy yếu
• Đau ngoài da
• Rụng tóc

Có thể có tác dụng phụ nghiêm trọng hiếm gặp tùy thuộc vào vị trí điều trị. Bác sĩ xạ trị ung thư sẽ tư vấn cho bạn về các tác dụng phụ này nếu có khả năng xảy ra trong trường hợp của bạn.

Bạn chuẩn bị cho xạ trị lập thể như thế nào?

Tùy thuộc vào tình trạng và khu vực cơ thể đang được điều trị, bác sĩ sẽ tư vấn cho bạn về các yêu cầu chuẩn bị, có thể bao gồm:

• Kiêng ăn hoặc uống sau nửa đêm của đêm trước thủ thuật
• Kiểm tra với bác sĩ xem khi nào nên dùng các thuốc thông thường của bạn, đặc biệt là metformin, một loại thuốc dùng để điều trị bệnh đái tháo đường
• Mặc quần áo rộng rãi, thoải mái

Lưu ý: Hãy cho bác sĩ biết nếu bạn có thiết bị y tế cấy ghép trong cơ thể, như là máy tạo nhịp tim, van tim nhân tạo hoặc stent.

Điều gì sẽ xảy ra trong khi xạ trị lập thể?

Xạ trị lập thể thường là điều trị ngoại trú.

Thời gian ước tính

Một buổi kéo dài 20 – 60 phút.

Trước thủ thuật

Bạn sẽ trải qua một thủ thuật gọi là mô phỏng CT. Đây là bước chụp CT thực hiện tại khoa ung bướu – xạ trị, trong đó khu vực cơ thể điều trị sẽ được lập sơ đồ.

Trong một số trường hợp nhất định, bác sĩ cũng có thể làm mặt nạ chụp đầu bằng nhựa được điều chỉnh riêng, hoặc bộ phận đỡ lưng hoặc tay đúc theo hình dạng cơ thể của bạn.

Bác sĩ cũng có thể đánh dấu một số dấu trên da rất nhỏ để tham chiếu. Những dấu này giúp xác định vị trị của bạn chính xác trong quá trình điều trị. Đó không phải là vị trí điều trị chính xác.

Trong khi thực hiện thủ thuật

Bạn sẽ cần nằm yên trong suốt quá trình điều trị. Bạn có thể nghe thấy một số tiếng ồn nhưng sẽ không cảm thấy gì, giống như chụp X-quang. Máy phát chùm tia phóng xạ sẽ không chạm vào bạn mà sẽ di chuyển xung quanh bạn để chiếu chùm tia từ các góc khác nhau.

Sau thủ thuật

Bạn có thể về nhà trong ngày hôm đó.

Hãy cho bác sĩ biết nếu bạn gặp phải những triệu chứng như là đau hoặc buồn nôn. Bác sĩ sẽ kê đơn thuốc thích hợp để làm giảm các triệu chứng của bạn.

Chăm sóc và phục hồi sau khi xạ trị lập thể?

Bạn sẽ có thể ăn và uống sau thủ thuật và có thể tiếp tục hoạt động bình thường trong vòng 1 – 2 ngày.