Bệnh bạch cầu lympho cấp tính (ALL) ở trẻ nhỏ - Chẩn đoán và Điều trị

Bệnh bạch cầu lympho cấp tính (ALL) ở trẻ em được chẩn đoán như thế nào?

Bác sĩ sẽ khám lâm sàng trước tiên để kiểm tra các chỗ sưng và xem có bất kỳ cơ quan quan trọng nào bị ảnh hưởng hay không.

Ngoài ra, có thể cần làm các xét nghiệm sau đây:

• Xét nghiệm máu. Xét nghiệm liên quan đến việc lấy mẫu máu để làm công thức máu toàn bộ cho các tế bào hồng cầu, bạch cầu và tiểu cầu. Các tế bào sẽ được kiểm tra dưới kính hiển vi. Trong hầu hết các trường hợp, có thể chẩn đoán ALL thông qua kiểm tra trực tiếp các tế bào máu.
• Chọc hút tủy xương. Bác sĩ sẽ lấy một mẫu nhỏ tủy xương từ xương hông để xét nghiệm. Kiểm tra các tế bào dưới kính hiển vi sẽ giúp xác nhận chẩn đoán ALL. Các xét nghiệm bổ sung cũng sẽ được thực hiện từ các mẫu tủy xương:
  • Xác định kiểu hình miễn dịch. Đây là một xét nghiệm về biểu hiện miễn dịch của các tế bào bệnh bạch cầu. Kết quả cung cấp chẩn đoán ALL cuối cùng và loại trừ các chẩn đoán khác như bệnh bạch cầu dòng tủy cấp tính và bệnh bạch cầu dòng hỗn hợp cấp tính có thể trông giống hệt ALL dưới kính hiển vi.
  • Bản phiên mã dung hợp của gen ung thư. Xét nghiệm nhắm vào một số sai lệch di truyền quan trọng trong các tế bào bệnh bạch cầu và có thể cung cấp thông tin quan trọng để dự đoán đáp ứng và kết quả điều trị.
  • Di truyền học tế bào. Sự sắp xếp lại và thay đổi nhiễm sắc thể ở các tế bào bệnh bạch cầu cũng có thể cung cấp thông tin giúp dự đoán đáp ứng và kết quả điều trị.
  • Sự sắp xếp lại thụ thể tế bào T và chuỗi H của immunoglobulin. Mỗi trường hợp ALL ở một đứa trẻ đều có thay đổi di truyền đặc hiệu có thể thấy trong gen thụ thể tế bào T và/hoặc gen chuỗi nặng của immunoglobulin. Bằng cách theo dõi đột biến đặc hiệu, có thể đo được lượng tế bào bệnh bạch cầu còn lại trong tủy xương sau khi điều trị. Phương pháp theo dõi bệnh còn lại tối thiểu hoặc có thể đo lường (MRD) là một trong những cách đánh giá điều trị tốt nhất để cải thiện kết quả điều trị ở trẻ em mắc ALL.
  • Giải trình tự ARN. Việc sử dụng phương pháp giải trình tự thế hệ mới để mô tả đặc điểm di truyền trong việc lập sơ đồ di truyền tế bào bệnh bạch cầu là công nghệ mới nhất để phân chia nhỏ hơn căn bệnh ALL ở trẻ em thành các nhóm khác nhau. Việc phân nhóm ALL mới này có thể cung cấp cái nhìn mới và chính xác trong việc lựa chọn phương pháp điều trị hoặc các cách kết hợp điều trị tốt nhất. Do đó, mỗi trẻ có thể nhận được phương pháp điều trị cá nhân hóa vì lợi ích tốt nhất của trẻ.
• Kiểm tra dịch não tủy (CSF). Bác sĩ sẽ thu thập một mẫu nhỏ dịch lưu thông trong hệ thần kinh trung ương trong một thủ thuật gọi là chọc dò thắt lưng. Xét nghiệm để kiểm tra sự hiện diện của bệnh bạch cầu trong não. Kết quả sẽ được sử dụng để lập kế hoạch điều trị phù hợp.

Bệnh bạch cầu lympho cấp tính (ALL) được điều trị như thế nào?

Phương pháp điều trị hiện tại cho bệnh ALL ở trẻ em không cố định và có mức độ cá nhân hóa cao. Bác sĩ sẽ đề xuất một kế hoạch điều trị dựa trên kiểu hình miễn dịch ban đầu của ALL và những phát hiện sau đó từ các bản phiên mã dung hợp của gen ung thư, di truyền tế bào học và giải trình tự ARN.

Ngoài ra, có thể cần phải điều chỉnh điều trị theo từng thời điểm dựa trên kết quả của phương pháp đo lường bệnh còn lại tối thiểu.

Các giai đoạn trong điều trị ALL

Điều trị ALL ở trẻ em thường được thực hiện trong 2 giai đoạn:

• Giai đoạn tấn công ban đầu còn được gọi là “điều trị tấn công và củng cố”, nhằm mục đích nhanh chóng làm giảm các tế bào bệnh bạch cầu trong cơ thể. Sau khi số lượng tế bào bệnh bạch cầu trở nên không thể phát hiện được, trạng thái này gọi là “thuyên giảm hoàn toàn”. Giai đoạn điều trị tấn công này kéo dài trong 7 tháng đầu tiên ở hầu hết các trường hợp.
• Giai đoạn duy trì sau đó bao gồm chủ yếu là hóa trị liệu đường uống để ngăn chặn bệnh bạch cầu quay trở lại. Giai đoạn duy trì sẽ kéo dài khoảng 17 tháng sau giai đoạn điều trị tấn công ban đầu. Cuộc sống của đa số trẻ sẽ trở lại bình thường trong giai đoạn này dù trẻ phải dùng hóa trị liệu đường uống.

Các loại điều trị ALL

• Hóa trị liệu. Thuốc hóa trị liệu vẫn là phương pháp điều trị mạnh nhất cho ALL ở trẻ em. Thuốc được cho dùng theo các cách kết hợp khác nhau vào thời điểm khác nhau theo đường dùng khác nhau.
  • Hóa trị liệu đường uống: Thuốc corticosteroid, 6-mercaptopurine và methotrexate có thể được dùng bằng đường uống
  • Tiêm tĩnh mạch: Tiêm hoặc truyền trực tiếp vào máu
  • Tiêm dưới da: Tiêm trực tiếp dưới da
  • Tiêm trong màng não tủy (cột sống): Tiêm hóa trị liệu để bảo vệ hệ thần kinh trung ương chống lại sự xâm nhập của bệnh bạch cầu

Chỉ hóa trị liệu cùng với các phác đồ trị liệu hiện tại có thể chữa khỏi 70 - 90% trẻ em mắc ALL ở các quốc gia có sự chăm sóc y tế tiên tiến.

Các lựa chọn điều trị sau đây chỉ được dành riêng cho các trường hợp đặc biệt, phức tạp hoặc tái phát:

• Xạ trị. Xạ trị cho sọ não đã từng là phương pháp điều trị chính trong việc ngăn ngừa bệnh bạch cầu xâm nhập hệ thần kinh trung ương. Hiện tại phương pháp này được thay thế bằng tiêm trong màng não tủy. Xạ trị sọ não hiện chỉ được sử dụng ở trẻ em mắc bệnh bạch cầu hệ thần kinh trung ương không đáp ứng tốt với hóa trị liệu.
• Cấy ghép tế bào gốc tạo máu. Trẻ em mắc ALL thường không cần cấy ghép tế bào gốc. Cấy ghép tế bào gốc chỉ cần thiết nếu các tế bào bệnh bạch cầu có một số thay đổi phân tử hoặc đặc điểm hệ gen không thuận lợi, hoặc khi bệnh không đáp ứng tốt với hóa trị liệu theo kết quả đo bằng MRD. Phương pháp này cũng có thể được khuyến cáo nếu có tái phát sau khi điều trị.
• Liệu pháp kháng thể kích thích tế bào T nhị hiệu. Đây là phương pháp điều trị bằng kháng thể tổng hợp nhắm vào một số loại ALL tế bào B. Phương pháp này thường được sử dụng sau khi tái phát bệnh bạch cầu để đưa bệnh này về trạng thái thuyên giảm hoàn toàn nhanh hơn.
• Liệu pháp tế bào T thụ thể kháng nguyên dạng khảm (CAR). Tế bào T của chính bệnh nhân có thể được thu thập và biến đổi gen để trở thành tế bào giết cho bệnh bạch cầu của chính họ. Công nghệ hiện tại được sử dụng cho những bệnh nhân bị một số loại ALL Tế bào B nhất định, mặc dù trong tương lai có thể khả dĩ để áp dụng cho nhiều loại bệnh bạch cầu. Liệu pháp tế bào CAR-T hiện đang được cấp phép để điều trị ALL Tế bào B tái phát ở trẻ em đã thất bại liệu pháp cấy ghép tế bào gốc hoặc phương pháp điều trị bệnh bạch cầu đặc hiệu khác.