Cơn Hen Suyễn: Tác Nhân Gây Bệnh & Thuốc Men

Hen suyễn là gì?

Hen suyễn (hay còn gọi là bệnh suyễn) là tình trạng tái phát của hệ đường dẫn khí (đường hô hấp). Các ống hô hấp kết nối phổi và hệ hô hấp của bạn bị viêm và co hẹp, do đó không khí khó có thể đi qua dễ dàng. Tình trạng viêm nhiễm này cũng gây nên dịch nhầy đặc dính tích tụ bên trong các ống phế quản. Điều này là nguyên nhân gây ra tiếng rít và cảm giác khó thở, những triệu chứng đặc trưng của bệnh hen suyễn.

Triệu chứng hen suyễn

Triệu chứng chung của hen suyễn bao gồm:

• Ho
• Tiếng rít
• Đau ngực
• Căng tức ngực
• Khó thở

Hen suyễn tác động đến mỗi người theo cách khác nhau, vì vậy nếu bạn được chẩn đoán mắc bệnh, việc nhận thức triệu chứng của bản thân là quan trọng, để bạn có thể kiểm soát tình trạng bệnh.

Nguyên nhân gây hen suyễn

Mặc dù nguyên nhân trực tiếp của bệnh hen suyễn vẫn chưa được xác định rõ ràng, có một vài yếu tố rủi ro khiến bệnh hen suyễn xuất hiện phổ biến hơn ở một số người. Các yếu tố rủi ro này là:

Di truyền:

Hen suyễn thường do di truyền, và nếu trong gia đình bạn có người mắc bệnh này thì bạn cũng có khả năng mắc phải cao hơn.

Cơ địa dị ứng

Mắc các bệnh như viêm da cơ địa, chàm, hoặc các tình trạng da khác tương tự khiến bạn có khuynh hướng gia tăng hen suyễn, có lẽ do cơ thể bạn nhạy cảm hơn với các tác nhân dị ứng nói chung.

Giới tính

Trẻ em trai thường có nguy cơ mắc bệnh hen suyễn cao hơn. Ở người trưởng thành, phụ nữ có xu hướng dễ mắc phải bệnh này hơn.

Cân nặng

Nếu bạn thừa cân, bạn có thể gặp phải nguy cơ gia tăng mắc phải hen suyễn, hoặc gặp tình trạng triệu chứng nặng hơn nếu đã bị mắc bệnh hen suyễn.

Hút thuốc

Nghiên cứu cho thấy nhóm hút thuốc lá thường dễ bị mắc các bệnh lý về hô hấp hơn. Hen suyễn cũng khó điều trị hơn ở người hút thuốc.

Các tác nhân phổ biến gây cơn hen

Mặc dù không có một nguyên nhân riêng lẻ nào gây nên bệnh hen suyễn, các tác nhân phổ biến nhất bao gồm:

Dị ứng

Hầu hết người mắc bệnh hen suyễn đều dị ứng với thứ gì đó. Một vài tác nhân gây dị ứng điển hình bao gồm phấn hoa, vẩy lông thú nuôi, nấm mốc và bọ mạt bụi. Nếu bản thân nhận thức được những thứ mình dị ứng, bạn nên cố gắng tránh tiếp xúc với chúng.

Tập thể dục

Mặc dù tập thể dục là cần thiết để duy trì sức khỏe tối ưu, việc tập thể dục vất vả thỉnh thoảng có thể kích hoạt cơn hen suyễn. Người bị bệnh hen suyễn do tập thể dục nên tránh các bài tập aerobic vất vả, ưu tiên các bài tập nhẹ hơn để không kích hoạt cơn bệnh. Sử dụng thuốc hít (puffs) ventolin hoặc salbutamol trước khi tập thể thể dục có thể giúp ngăn ngừa cơn bệnh hen suyễn.

Trào ngược axit

Nếu bị trào ngược axit, axit dạ dày có thể lên đến vùng cổ họng hoặc đường hô hấp, dẫn đến viêm nhiễm, kích ứng, và bệnh hen suyễn.

Viêm xoang

Các bệnh viêm xoang gây viêm và tạo ra dịch nhầy dư thừa, khá giống với triệu chứng của bệnh hen suyễn. Nếu bạn mắc cả hai, hai bệnh lý này có thể xảy ra đồng thời và trở nên nghiêm trọng hơn khi bệnh lan rộng.

Dị ứng thức ăn

Tương tự cách các chất gây dị ứng như lông thú nuôi có thể gây ra phản ứng kích hoạt cơn bệnh hen suyễn, phản ứng dị ứng của cơ thể trước thức ăn như hải sản có vỏ, các loại hạt, hoặc trứng có thể gây ra một sự bùng phát bệnh.

Việc né tránh các tác nhân gây bệnh này khi có điều kiện là hết sức quan trọng nếu bạn biết bản thân dễ mắc phải bệnh hen suyễn. Cũng quan trọng không kém là phòng chống sự khởi phát triệu chứng bằng cách uống thuốc được bác sĩ kê đơn, đặc biệt thuốc dành cho các tình trạng như trào ngược axit dạ dày. Dù bệnh hen suyễn không thể chữa khỏi, bạn vẫn có thể kiểm soát bệnh hiệu quả nếu nhận thức về các tác nhân kích hoạt bệnh của bản thân.

Cơn hen suyễn là gì?

Cơn hen suyễn là sự bùng phát triệu chứng của bệnh hen suyễn. Trong khi bị lên cơn, đường dẫn khí của bạn bị thu hẹp nghiêm trọng và bạn không còn có thể thở hiệu quả được nữa. Mức độ nghiêm trọng của cơn hen suyễn có thể dao động trong phạm vi từ nhẹ đến nặng, nhưng chúng thường đến đột ngột và có thể gây sợ hãi. Cơn hen có thể gây tử vong nếu không được cứu chữa kịp thời.

Nếu bạn mắc bệnh hen suyễn, hãy luôn để ý đến những dấu hiệu của một cơn bệnh sắp tới. Bao gồm ho kéo dài, thở nặng nhọc sau khi tập thể dục, cảm giác bị căng thẳng và mệt mỏi, và bị thức giấc do khó thở hoặc ho trong sáng sớm. Những dấu hiệu ban đầu này có thể cho bạn cơ hội điều trị cơn bệnh và ngăn nó trở nên nghiêm trọng hơn hoặc đe dọa tính mạng.

Triệu chứng cơn hen suyễn

Nếu cơn hen suyễn của bạn ở mức nghiêm trọng, điều đặc biệt quan trọng là cần phải tới Trung Tâm Chăm Sóc Khẩn Cấp (UCC). Dưới đây là một vài triệu chứng cho thấy bạn đang lên cơn hen suyễn:

• Tiếng rít trầm trọng
• Đau vùng ngực
• Thở nhanh
• Ho dai dẳng
• Da, môi, hoặc móng tay nhợt nhạt hoặc xanh xao
• Đổ mồ hôi
• Lo âu
• Chỉ số lưu lượng đỉnh thấp hơn 80%, nếu bạn dùng dụng cụ đo.
• Dược phẩm hiện tại đặc biệt thuốc hít ventolin không giúp giảm bớt triệu chứng hiệu quả.

Cần làm gì khi lên cơn hen suyễn

Nếu bạn hoặc người quen bị cơn hen suyễn, bạn cần gọi xe cấp cứu, thông báo rằng ai đó đang lên cơn hen suyễn và yêu cầu một chiếc xe cấp cứu có thiết bị hỗ trợ thở oxi. Một cơn hen suyễn có thể gây tử vong bởi đường hô hấp của bạn có thể bị thu hẹp tới mức cơ thể không nhận đủ oxi.

Trên đường đến UCC, bạn phải cố gắng giữ bình tĩnh. Hoang mang sẽ làm các triệu chứng của bạn tệ hơn. Nếu bạn có ống hít giãn phế quản (ventolin), một dụng cụ có chức năng mở rộng và làm giãn đường hô hấp, bạn nên sử dụng nó. Bác sĩ có thể đã đưa cho bạn một kế hoạch hành động khi bị lên cơn, để bạn sẽ biết mình phải làm gì khi gặp trường hợp khẩn cấp. Nếu vậy, hãy làm theo chỉ dẫn dùng thuốc của bác sĩ trên đường đến bệnh viện.

Trong trường hợp khẩn cấp về hô hấp, bạn có khả năng sẽ được ưu tiên tại bệnh viện. Nếu bạn đang đợi bác sĩ, hãy giữ cho cơ thể ở tư thế thẳng đứng và tiếp tục hít dụng cụ giãn phế quản sau mỗi vài phút. Tránh nằm xuống bởi nó sẽ hạn chế thêm đường hô hấp và làn khí của bạn. Thông báo với nhân viên bệnh viện tại quầy tiếp tân và cho họ biết rằng bạn đang lên cơn.

Chữa trị cơn hen suyễn

Các biện pháp điều trị cấp cứu bạn nhận được trong trường hợp một cơn hen suyễn nghiêm trọng sẽ dựa trên các triệu chứng cụ thể của bạn. Các loại thuốc này được gọi là thuốc giải cứu, hướng đến việc giảm các triệu chứng nhanh chóng, tạm thời khi lên cơn hen suyễn. Các loại thuốc thông thường gồm có:

• Thuốc nhóm corticosteroid uống hoặc truyền tĩnh mạch, một nhóm thuốc có tác dụng làm giảm viêm trong đường hô hấp, giúp không khí lưu thông dễ dàng hơn.
• Thuốc họ Beta agonists như VentolinTM puffs, cùng loại thuốc bên trong các dụng cụ hít giải cứu. Bạn có thể được cấp một loại máy xông (nebuliser) để đeo, một loại mặt nạ khớp với miệng và mũi, giúp bạn hít thuốc vào thật sâu.
• Thuốc họ anticholinergic, hoạt động làm giãn đường hô hấp tức thời giúp bạn dễ thở hơn.
• Ống oxi và dụng cụ hỗ trợ hô hấp, có thể cần thiết nếu cơn hen của bạn ở mức đặc biệt nghiêm trọng, để đảm bảo cơ thể bạn nhận đủ oxi trong khi các loại thuốc khác được cấp phát.

Về lâu dài, bác sĩ chuyên khoa phổi sẽ lên một kế hoạch kiểm soát bệnh hen suyễn của bạn, thường bao gồm các loại máy dùng để phòng tránh và kiểm soát cơn bệnh.

Kiểm soát bệnh hen suyễn

Hen suyễn có thể là một căn bệnh đáng sợ, đặc biệt là ở trẻ em, nhưng hàng triệu người đang sống cùng với bệnh hen suyễn trên khắp thế giới, và hầu hết đều có một cuộc sống rất bình thường. Chẩn đoán đúng bệnh là bước đầu tiên, vậy nên nếu cảm nhận bất kì các triệu chứng thông thường nào của bệnh hen suyễn, ngay cả khi chưa từng lên cơn, bạn luôn luôn nên đi gặp bác sĩ. Họ sẽ có thể kiểm tra chức năng phổi của bạn và tìm kiếm những dấu hiệu khác của căn bệnh. Nếu bạn thực sự mắc bệnh hen suyễn, họ sẽ cấp phát thuốc thích hợp để ngăn cơn bệnh xuất hiện.

Nếu bạn được chẩn đoán mắc bệnh hen suyễn:

• Sử dụng thuốc bác sĩ kê theo chỉ dẫn
• Tránh các tác nhân gây bệnh hoặc thứ bản thân dị ứng khi có điều kiện
• Chuẩn bị sẵn một phương án đối phó với cơn hen suyễn và đảm bảo gia đình và bạn bè biết cần làm gì khi bạn lên cơn
• Giữ cơ thể khỏe mạnh với chế độ ăn uống lành mạnh và tập thể dục phù hợp, lưu tâm đến bệnh hen suyễn do tập thể dục gây ra.
• Không hút thuốc
• Chủ động trong việc kiểm soát triệu chứng - luôn luôn đem theo dụng cụ hít thuốc bên mình

Nếu không chắc, trong lúc lên cơn hen hãy đến Trung Tâm Chăm Sóc Khẩn Cấp (UCC) để được điều trị phù hợp.