Xạ trị 3D theo hình dạng khối u

Xạ trị ba chiều (3D) theo hình dạng khối u là gì?

Xạ trị ba chiều (3D) theo hình dạng khối u (3D-CRT) sử dụng hình ảnh 3D trên máy tính.

Hình ảnh 3D cho phép bác sĩ lâm sàng định hình chùm tia phóng xạ tập trung bao khít được hình dạng và kích thước của khối u (tuân theo hình dạng). Điều này cho phép cung cấp liều lượng phóng xạ cao với độ chính xác cao hơn, đồng thời giảm mức độ tổn thương do phóng xạ đối với mô khỏe mạnh xung quanh.

Phương pháp điều trị này giúp tăng khả năng hồi phục vì nồng độ phóng xạ cao hơn phát huy hiệu quả tốt hơn trong việc thu nhỏ và tiêu diệt khối u.

Xạ trị 3D theo hình dạng khối u so với xạ trị thông thường 2D

So với liệu pháp xạ trị 2D thông thường, 3D-CRT cung cấp liều phóng xạ cao hơn cho khu vực tập trung vào mục tiêu hơn.

Trong liệu pháp xạ trị 2D, chùm tia xạ trị được hướng đến khối u chỉ từ một hướng, điều này khiến cho tất cả các mô bình thường ở phía trước và phía sau khối u đều nhận được toàn bộ liều phóng xạ.

Trong xạ trị 3D theo hình dạng khối u, chùm tia xạ trị đi vào từ nhiều hướng (chẳng hạn như từ phía trước và bên cạnh), sao cho chỉ khối u nằm ở điểm hội tụ của tất cả chùm tia mới nhận được toàn bộ liều. Mô bình thường chỉ được nhận một phần của liều, do đó giảm tổn thương mô bình thường. 3D CRT cho phép cung cấp liều cao hơn một cách an toàn.

Xạ trị 2D hầu hết dành cho các điều trị liều thấp hơn như xạ trị toàn bộ não giảm nhẹ, hay xạ trị để điều trị đau xương.

3D-CRT thích hợp cho cả điều trị liều cao cho mục đích chữa trị cũng như điều trị liều thấp hơn cho mục đích giảm nhẹ.

Xạ trị 3D theo hình dạng khối u so với xạ trị điều biến cường độ (IMRT)

So với 3D-CRT, xạ trị điều biến cường độ (IMRT) và xạ trị cung tròn điều biến thể tích (VMAT) tăng cường thêm việc định hình liều phóng xạ để phù hợp với khối u.

Trong 3D-CRT, về cơ bản, hình dạng của liều phóng xạ chỉ giới hạn là các hình vuông hoặc hình chữ nhật đơn giản vì cường độ đồng đều trên mỗi trường phóng xạ.

IMRT và VMAT sử dụng nhiều trường phóng xạ hơn kết hợp với thay đổi cường độ chùm tia trong mỗi trường phóng xạ. Phương pháp này cho phép bác sĩ chuyên khoa ung thư tạo ra bất kỳ hình dạng nào phù hợp với khối u và tránh các cơ quan bình thường.

Ví dụ: khi khối u quấn quanh một cơ quan bình thường, IMRT/VMAT có thể tạo liều phóng xạ hình chữ C để điều trị khối u và tránh cơ quan bình thường ở giữa.

Tại sao cần thực hiện xạ trị 3D theo hình dạng khối u?

Xạ trị 3D theo hình dạng khối u là phương pháp hữu hiệu nhất để điều trị những khối u nằm gần các cơ quan và cấu trúc quan trọng trong cơ thể.

Phương pháp này giúp bảo vệ các mô và cơ quan khỏe mạnh của cơ thể khỏi bị tổn thương do phóng xạ.

Liệu pháp này có thể được sử dụng để điều trị các loại ung thư như:

• Ung thư bàng quang
• U não
• Ung thư đầu và cổ
• Ung thư gan
• Ung thư phổi
• Ung thư thực quản (ung thư ống dẫn thức ăn)
• Ung thư tuyến tụy
• Ung thư tuyến tiền liệt

Các nguy cơ và biến chứng của xạ trị 3D theo hình dạng khối u là gì?

Xạ trị có thể gây tác dụng phụ. Các tác dụng phụ này có thể là kết quả của việc điều trị hoặc do tổn thương do phóng xạ đối với các tế bào lành mạnh quanh vùng điều trị. Các tác dụng phụ có thể khác nhau tùy thuộc vào loại cấu trúc mô gần khối u được chiếu xạ.

Trong một số trường hợp hiếm gặp, bệnh ung thư mới khác với ung thư đầu tiên được điều trị có thể phát triển nhiều năm sau đó. Sau khi điều trị, bác sĩ sẽ thường xuyên kiểm tra các biến chứng và ung thư tái phát hoặc ung thư mới.

Tìm hiểu thêm về nguy cơ của xạ trị.

Bạn chuẩn bị cho việc xạ trị 3D theo hình dạng khối u như thế nào?

Có một số bước để lập kế hoạch điều trị 3D-CRT:

1. Bác sĩ sẽ khám lâm sàng và xem xét tiền sử bệnh.
2. Sẽ có một buổi mô phỏng điều trị, bao gồm chụp cắt lớp vi tính (CT). Bác sĩ sẽ sử dụng ảnh chụp này để lập kế hoạch riêng cho bạn.
3. Trong buổi này, có thể có một dấu hoặc hình xăm nhỏ trên da của bạn để giúp thiết bị căn chỉnh và nhắm mục tiêu.

Trong một số trường hợp, bạn có thể cần:

• Đeo mặt nạ hoặc khuôn đặc biệt để giữ cho bạn nằm yên trong quá trình điều trị.
• Tuân theo một số chế độ chuẩn bị ruột và bàng quang hoặc nhịn ăn uống trước buổi mô phỏng và điều trị.
• Tiêm một chất cản quang qua tĩnh mạch trong khi chụp CT để giúp xác định khối u tốt hơn.
• Trải qua các thủ thuật chụp bổ sung, chẳng hạn như chụp cắt lớp bằng bức xạ positron (PET) và chụp cộng hưởng từ (MRI). Những hình ảnh chẩn đoán này có thể được kết hợp với lập kế hoạch CT và giúp bác sĩ xác định vị trí chính xác của mục tiêu khối u.
• Được đặt một chỉ dấu bắt phóng xạ vào mục tiêu (khối u) để định vị chính xác hơn.

Xạ trị thường bắt đầu một vài ngày sau buổi mô phỏng.

Điều gì sẽ xảy ra trong xạ trị 3D theo hình dạng khối u?

Xạ trị 3D theo hình dạng khối u thường cần có nhiều buổi điều trị (phân chia liều) trong nhiều ngày khác nhau. Để quyết định số lần điều trị, bác sĩ sẽ cân nhắc:

• Các liều đến các cấu trúc mô bình thường
• Vị trí, loại và kích thước khối u, cũng như mục tiêu của xạ trị
• Sức khỏe của bạn

Thông thường, bệnh nhân được lên lịch điều trị 5 ngày một tuần trong 5 đến 8 tuần.

Thời gian ước tính

Các buổi điều trị thường mất từ 15 – 60 phút.

Trước thủ thuật

Khi bắt đầu buổi điều trị, bạn sẽ được đặt đúng vị trí trên bàn điều trị, theo các điểm đánh dấu trên da (hình xăm) để xác định vùng điều trị.

Nếu đã chuẩn bị mặt nạ hoặc dụng cụ đúc khuôn, bác sĩ sẽ sử dụng các dụng cụ đó để giúp bạn nằm yên ở vị trí thích hợp.

Bạn có thể được điều chỉnh vị trí nằm trong quá trình thực hiện thủ thuật.

Bác sĩ hoặc bác sĩ chẩn đoán hình ảnh sẽ sử dụng hệ thống chụp ảnh trên máy điều trị như X-quang hoặc CT để kiểm tra vị trí bệnh nhân và vị trí của điểm đánh dấu.

Trong khi thực hiện thủ thuật

Sau khi bạn ở đúng vị trí, nhân viên y tế sẽ để bạn ở một mình trong phòng. Điều này giúp họ không tiếp xúc với phóng xạ.

Bạn có thể liên lạc với bác sĩ hoặc nhân viên qua thiết bị liên lạc nội bộ. Họ có thể yêu cầu bạn hít thở nông hoặc nín thở trong quá trình điều trị.

Bạn sẽ không bị đau hoặc khó chịu gì trong quá trình điều trị thực tế. Tuy nhiên, nếu bạn cảm thấy khó chịu, hãy thông báo cho nhân viên để họ có thể dừng máy.

Sau thủ thuật

Trong quá trình điều trị, khi đã trải qua một vài buổi điều trị, bạn có thể gặp phải các tác dụng phụ liên quan đến điều trị.

Loại và mức độ nặng của các tác dụng phụ sẽ phụ thuộc vào loại bức xạ, liều lượng và bộ phận cơ thể được điều trị.

Các tác dụng phụ sớm xảy ra trong hoặc ngay sau khi điều trị và thường biến mất trong vòng vài tuần. Các triệu chứng này bao gồm:

• Tiêu chảy
• Các vấn đề về ăn uống và tiêu hóa
• Mệt mỏi
• Rụng lông/tóc ở vùng điều trị
• Đau đầu
• Khó nuốt và các vấn đề trong miệng
• Buồn nôn và nôn
• Các vấn đề về da - da ở vùng điều trị có thể nhạy cảm, đỏ, kích ứng hoặc bị sưng. Các thay đổi khác bao gồm khô, ngứa, bong tróc và phồng rộp
• Đau nhức và sưng ở vùng điều trị
• Những thay đổi về tiết niệu và bàng quang

Hãy nói chuyện với bác sĩ hoặc y tá để giúp bạn kiểm soát tác dụng phụ.

Tác dụng phụ chậm có thể xảy ra hàng tháng hoặc nhiều năm sau khi điều trị. Mặc dù tác dụng chậm có thể là vĩnh viễn, nhưng tác dụng phụ nặng lại hiếm khi xảy ra. Các triệu chứng này bao gồm:

• Những thay đổi về não
• Những thay đổi về đại tràng và trực tràng
• Vô sinh
• Những thay đổi về khớp
• Những thay đổi về thận
• Những thay đổi về phổi
• Phù bạch huyết
• Những thay đổi về miệng
• Ung thư thứ phát
• Những thay đổi về tủy sống

Bác sĩ sẽ thảo luận với bạn về các tác dụng phụ tiềm ẩn và cách kiểm soát.

Chăm sóc và phục hồi sau khi xạ trị 3D theo hình dạng khối u

Sau khi điều trị, bạn có thể phải đi tái khám thường xuyên với bác sĩ để kiểm tra tiến độ phục hồi và kiểm tra mọi tác dụng phụ có thể xảy ra khá lâu sau khi thực hiện quy trình.

Hãy liên hệ với bác sĩ nếu bạn phát hiện ra bất kỳ triệu chứng mới nào để họ có thể giúp bạn kiểm soát chúng.