Những nguy cơ về sức khỏe của việc lạm dụng kháng sinh

Kháng sinh là những loại thuốc được sử dụng để điều trị nhiễm trùng do vi khuẩn. Chúng phát huy tác dụng bằng cách tiêu diệt vi khuẩn hoặc ngăn chặn sự phát triển của chúng. Vì có rất nhiều loại vi khuẩn khác nhau có thể gây bệnh ở người, nên cần sử dụng đúng loại kháng sinh phù hợp.

Hiện nay có rất nhiều loại kháng sinh có sẵn trên thị trường. Kháng sinh cũng có các công thức bào chế khác nhau, vì chúng có thể được dùng qua đường tiêm tĩnh mạch, đường uống, bôi lên da dưới dạng kem hoặc thuốc mỡ, hoặc nhỏ vào mắt hoặc tai dưới dạng thuốc nhỏ.

Kháng sinh là những loại thuốc mạnh mẽ và có thể cứu sống khi được sử dụng đúng cách. Tuy nhiên, việc lạm dụng các loại thuốc này có thể gây ra những rủi ro nghiêm trọng.

Các trường hợp lạm dụng kháng sinh

Sự lạm dụng kháng sinh có thể xảy ra theo nhiều cách. Có 4 trường hợp phổ biến theo đó điều này xảy ra:

1. Loại kháng sinh không đúng

Kháng sinh được chia thành các nhóm khác nhau. Mỗi nhóm kháng sinh có tác dụng đối với các loại vi khuẩn khác nhau, và không thể thay thế cho nhau.

Nếu một người sử dụng kháng sinh không có tác dụng chống lại vi khuẩn gây bệnh của mình, vi khuẩn đó sẽ tiếp tục nhân lên và gây bệnh. Do đó, điều quan trọng là phải dùng đúng loại kháng sinh để nhắm vào loại vi khuẩn gây bệnh cụ thể.

2. Công thức bào chế kháng sinh không đúng

Công thức bào chế của kháng sinh quyết định đường sử dụng thích hợp. Kháng sinh dạng viên nén nên được uống. Kháng sinh được bào chế để tiêm tĩnh mạch nên được tiêm. Và kem kháng sinh nên được bôi ngoài da.

Có những công thức bào chế cụ thể lý tưởng nhất cho mỗi loại nhiễm trùng do vi khuẩn. Ví dụ, bệnh nhân bị nhiễm trùng máu nặng cần dùng kháng sinh đường tiêm tĩnh mạch. Việc cho những bệnh nhân này dùng kháng sinh đường uống sẽ không đạt được hiệu quả điều trị tối ưu.

Hơn nữa, các công thức bào chế này phải được sử dụng theo chỉ dẫn. Ví dụ, viên nén không thể nghiền nhỏ và bôi lên da. Hiệu quả của kháng sinh phụ thuộc vào đường sử dụng đúng quy định.

3. Liều lượng không đúng

Loại và liều lượng kháng sinh được bác sĩ kê đơn sẽ phụ thuộc vào độ tuổi và cân nặng của bệnh nhân, cũng như mức độ nghiêm trọng của bệnh. Liều lượng quá cao, mặc dù hiếm khi gây tử vong, có thể gây ra các tác dụng phụ nghiêm trọng, chẳng hạn như đau bụng hoặc tiêu chảy. Mặt khác, việc lạm dụng kháng sinh có thể dẫn đến tình trạng kháng kháng sinh.

4. Khoảng thời gian sử dụng không đúng

Khoảng thời gian sử dụng kháng sinh đầy đủ sẽ thay đổi tùy thuộc vào loại và mức độ nghiêm trọng của nhiễm trùng. Điều quan trọng là phải sử dụng kháng sinh theo chỉ dẫn của bác sĩ, ngay cả khi bạn đã cảm thấy khỏe hơn trước khi kết thúc liệu trình. Khoảng thời gian được kê đơn là khoảng thời gian được khuyến nghị, cần thiết để kháng sinh tiêu diệt vi khuẩn gây bệnh. Nếu việc dùng kháng sinh bị dừng lại quá sớm, và bạn bị bệnh lại, vi khuẩn còn tồn tại có thể kháng loại kháng sinh bạn vừa sử dụng.

Những nguy cơ của việc lạm dụng kháng sinh là gì?

Hai nguy cơ chính của việc lạm dụng kháng sinh là sự phát triển của tình trạng kháng kháng sinh và các tác dụng phụ tiêu cực.

Tính kháng kháng sinh

Tình trạng kháng kháng sinh xuất hiện khi vi khuẩn phát triển khả năng sinh sôi bất chấp sự hiện diện của kháng sinh. Kháng kháng sinh là một “đại dịch” toàn cầu, mà nguyên nhân chính là do lạm dụng kháng sinh.

Khi kháng sinh bị lạm dụng, vi khuẩn không bị tiêu diệt hiệu quả. Thay vào đó, vi khuẩn sẽ thích nghi, phát triển những cơ chế để chống lại tác dụng tiêu diệt của kháng sinh. Vi khuẩn kháng kháng sinh không còn phản ứng với các loại kháng sinh thông thường, do đó cần dùng các loại kháng sinh mạnh hơn. Hiện trạng kháng với hầu hết các loại kháng sinh hiện có cũng đã được phát hiện.

Các tác dụng phụ bất lợi

Kháng sinh có thể gây ra nhiều tác dụng phụ khác nhau. Các tác dụng phụ này dao động từ các triệu chứng nhẹ như đau bụng hoặc phát ban, đến các tình trạng nguy hiểm đến tính mạng như phản ứng dị ứng nghiêm trọng, tổn thương thận và tổn thương gan.

Ngoài ra, tác dụng phụ bất lợi cũng có thể phát sinh khi kháng sinh được sử dụng với các loại thuốc khác như thuốc làm loãng máu, thuốc chống co giật, thuốc chống trầm cảm, thuốc tránh thai đường uống, thảo dược, hoặc đồ uống có cồn. Tương tác thuốc từ việc nạp đồng thời kháng sinh và các chất này có thể gây ngộ độc.

Làm thế nào để bảo vệ bản thân?

Tốt nhất bạn nên tham khảo ý kiến bác sĩ tổng quát, bác sĩ chuyên khoa bệnh truyền nhiễm hoặc bác sĩ chuyên khoa hô hấp trước khi sử dụng bất kỳ loại thuốc nào. Cần nhờ Trung tâm Chăm sóc Khẩn cấp (UCC) gần nhất hỗ trợ nếu bạn gặp bất kỳ tình huống y tế nguy cấp nào.

Điều quan trọng là phải tuân theo chỉ dẫn của bác sĩ một cách cẩn thận khi sử dụng kháng sinh. Luôn luôn nên kiểm tra kỹ lại là bạn đang sử dụng đúng loại và công thức bào chế, với liều lượng chính xác, và trong đúng số ngày được chỉ định.