Sỏi Mật: Khi Đau Thượng Vị Không Chỉ Là Đau Dạ Dày

Bác sĩ Stephen Chang, bác sĩ phẫu thuật tổng quát tại Bệnh viện Mount Elizabeth, chuyên về phẫu thuật gan, tụy, túi mật và ống mật, giải thích về bệnh sỏi mật và các phương pháp điều trị.

Trong lâm sàng, chúng tôi thường gặp những người có các triệu chứng bị nhầm với đau 'dạ dày', biểu hiện là cảm giác đau hoặc khó chịu ở vùng thượng vị xung quanh đường giữa hoặc bên phải.

Nhiều người trong số họ có thể đã được thử điều trị đau dạ dày mà không có cải thiện và thậm chí có thể đã tự mình trải qua nội soi mà không phát hiện bất kỳ vấn đề dạ dày đáng kể nào.

Một số đáng kể trong trường hợp này thực sự bị bệnh sỏi mật!

Sự nhầm lẫn này phát sinh do nguồn cung cấp dây thần kinh cho đường tiêu hóa và túi mật chia sẻ chung một nguồn gốc là dây thần kinh phế vị.

Sỏi mật là gì?

Sỏi mật là các chất lắng đọng cứng của dịch mật có thể hình thành trong túi mật. Kích thước của chúng có thể dao động từ nhỏ như hạt cát đến lớn như quả bóng golf. Thông thường có thể có nhiều sỏi với kích thước khác nhau.

Nguyên nhân gây ra sỏi mật là gì?

Sỏi mật có thể hình thành do các nguyên nhân sau:

• Quá bão hòa: Nếu dịch mật trong túi mật trở nên quá đậm đặc, các thành phần sẽ kết tinh và dần dần to ra hình thành sỏi mật.
• Sự cố trong việc làm rỗng túi mật: Nếu túi mật không được làm rỗng hoàn toàn hoặc thường xuyên, dịch mật có thể trở nên rất đậm đặc, dẫn đến hình thành sỏi mật.

Triệu chứng của sỏi mật là gì?

Khi sỏi mật mới hình thành, chúng thường bám vào thành túi mật và thường không có triệu chứng, cũng như không gây nguy cơ sức khỏe.

Khi sỏi mật to lên, chúng có xu hướng bung ra khỏi thành túi mật và có thể gây ra các triệu chứng. Trong số những người có triệu chứng, một số là người bị tái phát và mạn tính, trong khi những người khác bị cấp tính và nghiêm trọng. Các triệu chứng này phụ thuộc vào các biến chứng xảy ra từ sỏi mật.

• Đau bụng do sỏi mật (còn gọi là cơn đau quặn mật): Đau ở mức độ vừa đến nặng, đau từng cơn ở vùng thượng vị giữa và phải, có thể đi đến lưng hoặc chóp vai.
• Khó tiêu do ăn đồ béo: Cảm giác khó tiêu, ợ hơi, đầy hơi, trung tiện, 'chua bụng', đặc biệt là sau khi ăn các thức ăn chứa nhiều dầu mỡ.
• Viêm túi mật cấp: Viêm cấp tính túi mật, biểu hiện với cơn đau liên tục ở mức độ nghiêm trọng hơn ở vùng thượng vị giữa và phải, có thể kèm theo sốt.
• Sỏi ống mật: Do sỏi mật 'rơi' từ túi mật vào ống mật gây vàng da, vàng mắt, nước tiểu màu trà, và đau bụng trên.
• Viêm tụy: Do tắc nghẽn ống tụy khi 'sỏi rơi' chạy xuống ống mật gây đau bụng trên nghiêm trọng.
• Tắc ống mật: Sỏi lớn hơn có thể tác động đến ống mật gây tắc nghẽn và vàng da, vàng mắt, nước tiểu màu trà.
• Ung thư túi mật: Sỏi mật lớn có liên quan đến việc phát triển ung thư túi mật. Không may là bệnh này có thể không có triệu chứng rõ ràng cho đến giai đoạn muộn.

Sỏi mật hình thành như thế nào?

Sỏi mật hình thành trong túi mật hoặc ống mật khi mật ở đó bị đóng cứng lại.

Các yếu tố nguy cơ hình thành sỏi mật

• Béo phì hoặc thừa cân
• Giảm cân nhanh
• Sống tĩnh tại
• Sử dụng thuốc tránh thai
• Chế độ ăn nhiều cholesterol, chất béo hoặc ít chất xơ
• Uống đồ uống có cồn
• Một số rối loạn phá hủy máu, chẳng hạn như thiếu máu hồng cầu hình liềm và bệnh bạch cầu có thể dẫn đến nguy cơ mắc bệnh sỏi mật cao hơn
• Tiền sử gia đình bị sỏi mật
• Là phụ nữ
• Mang thai
• Lối sống tĩnh tại
• Mắc bệnh gan

Chẩn đoán sỏi mật như thế nào?

Phương pháp phổ biến và chính xác nhất để chẩn đoán sỏi mật là siêu âm ổ bụng, cho thấy hình ảnh các viên sỏi trong túi mật, đồng thời có thể cho thấy các dấu hiệu khác của sỏi mật đã chuyển thành biến chứng.

Siêu âm ổ bụng

Xét nghiệm này bao gồm việc đặt đầu dò siêu âm lên vùng thượng vị để truyền và nhận sóng siêu âm phản xạ, từ đó tạo ra hình ảnh của các cơ quan trong ổ bụng. Siêu âm ổ bụng là một trong những xét nghiệm chẩn đoán được sử dụng nhiều nhất để tìm dấu hiệu của sỏi mật.

Các xét nghiệm hình ảnh khác

Các xét nghiệm hình ảnh khác có thể được sử dụng để phát hiện sỏi mật bao gồm chụp túi mật đường uống, chụp nhấp nháy gan mật (HIDA), chụp cắt lớp vi tính (CT), chụp cộng hưởng từ đường mật tụy (MRCP), chụp tụy mật ngược dòng nội soi, hoặc siêu âm nội soi.

Xét nghiệm máu

Kết quả xét nghiệm máu có thể cho thấy các biến chứng gây ra bởi sỏi mật, ví dụ như nhiễm trùng, vàng da, viêm tụy.

Điều trị sỏi mật như thế nào?

Sỏi mật không có triệu chứng hoặc dấu hiệu biến chứng thường được để yên.

Sỏi mật gây ra triệu chứng hoặc đã dẫn đến biến chứng được điều trị tốt nhất bằng biện pháp phẫu thuật cắt bỏ. Về mặt lý thuyết, có thể lấy sỏi mật ra bằng cách rạch một đường trên thành túi mật mà không cần cắt bỏ túi mật. Tuy nhiên, việc giữ lại túi mật có khả năng dẫn đến nhiều biến chứng hơn và tái phát sỏi.

Mặc dù sỏi trong túi mật có thể được đánh tan bằng sóng xung kích hoặc thuốc, nhưng chúng thường tái phát và các biến chứng từ các phương pháp điều trị này vượt xa rủi ro của phẫu thuật cắt bỏ túi mật trong y tế.

Phẫu thuật cắt bỏ túi mật

Phẫu thuật cắt bỏ túi mật thường được thực hiện bằng phương nội soi ổ bụng. Thậm chí một kỹ thuật 'không sẹo' hoặc phẫu thuật nội soi ổ bụng vết mổ đơn có thể được áp dụng. Sau khi túi mật được cắt bỏ, mật sẽ chảy trực tiếp từ gan xuống ruột non của bạn, thay vì được lưu trữ trong túi mật. Việc cắt bỏ túi mật không ảnh hưởng đến khả năng tiêu hóa thức ăn của bạn.

Lợi ích của phẫu thuật nội soi ổ bụng vết mổ đơn (SILS)

Trong phẫu thuật nội soi ổ bụng thông thường, 4 vết rạch được tạo ra xuyên qua thành bụng, để lại 4 vết sẹo, trong đó ít nhất 3 vết sẹo ở vùng thượng vị có thể nhìn thấy được. Với kỹ thuật SILS, một vết rạch duy nhất được tạo ra qua rốn, vốn là 'vết sẹo' tự nhiên của cơ thể chúng ta, và sẽ lành lại một cách tự nhiên để trông giống như một rốn bình thường.

Phương pháp này không chỉ có lợi ích về thẩm mỹ, mà còn có một số bằng chứng về việc giảm đau ở những bệnh nhân trải qua phẫu thuật này. Điều này đã được chứng minh trong các thử nghiệm khoa học. Thông qua cải tiến kỹ thuật, chi phí của phẫu thuật này hiện nay tương đương với kỹ thuật mổ 4 đường truyền thống.

Tóm tắt

Triệu chứng của sỏi túi mật thường hay bị nhầm lẫn với 'đau dạ dày'. Cách điều trị tốt nhất cho sỏi mật có triệu chứng là phẫu thuật cắt bỏ sỏi và túi mật. Những tiến bộ trong kỹ thuật và thiết bị phẫu thuật cho phép quy trình này được thực hiện nhanh chóng và an toàn với mức độ khó chịu và gián đoạn cuộc sống hàng ngày tối thiểu.